Gdzie się urodził generał Dwernicki ?

 

Ogromny dąb w Cyganówce koło Wilgi. Fot.L.Herz

    W Cyganówce koło mazowieckiej Wilgi, rośnie ogromne drzewo: Dąb Dwernickiego ma ponad 6 metrów obwodu w pierśnicy, jest pomnikiem przyrody, wyrósł przy dworze, po którym już nie ma śladu, na umieszczonej przy nim tablicy jest napis, kłóry głosi, że "Tu urodził się Józef Dwernicki (1779-1857), generał w Powstaniu 1830/31, zwycięzca bitwy pod Stoczkiem i Nową Wsią". 
    Wincenty Pol w wierszu „Krakusy” złożył hołd generałowi i jego żołnierzom: 

           "Grzmią pod Stoczkiem armaty, 

           Błyszczą białe rabaty, 

           A Dwernicki na przedzie 

           Na Moskala nas wiedzie."
    Józef Dwernicki urodził się w roku 1779, ale czy tutaj, w tej mazowieckiej Cyganówce nad Wilgą? Niektóre źródła podają, że w Balinie, rodzinnym jego majątku na Podolu. Na pomniku Dwernickiego we Lwowie umieszczona jest inskrypcja, podająca miejscowość Zawale jako miejsce urodzenia generała. Encyklopedia PWN podaje, że urodził się w Warszawie. Daty wszędzie są te same. Dodajmy, że nad rzeką Wilgą koło Cyganówki jest wioska Stoczek, ale to nie pod tym Stoczkiem walczył generał Dwernicki i nie pod nim grzmiały armaty. Upamiętniony bitwą Stoczek (z przymiotnikiem Łukowski w nazwie) znajduje się nie nad Wilgą, lecz nad Świdrem, ale takoż na Mazowszu.  

     Gdzie się urodził generał Dwernicki naprawdę? Dręczył mnie ten Dwernicki z Cyganówki nad Wilgą, nie pasował mi tutaj, więc sięgnąłem do historii jego rodziny. I cóż tam wyczytałem? Otóż, wyczytałem, że  Dwerniccy pochodzili z Podola, że żyli na tamtej ziemi od końca XVIII wieku aż do wybuchu II wojny światowej w 1939 roku, zamieszkując w okolicach Kamieńca Podolskiego, a następnie w rejonie Buczacza. W drzewie genealogicznym rodziny przy nazwisku ojca generała, Faustyna Walentego Dwernickiego, jest informacja: właściciel Balina, Balinówki, Cyganówki i Słobódki w województwie podolskim. A więc: nie z Cyganówką z Mazowsza wiązać się powinno nazwisko Dwernickiego, lecz z Cyganówką z Podola. A przyszły generał nie przyszedł na świat w żadnej z obu Cyganówek, encyklopedyści polscy mają najpewniej rację: on urodził się w Warszawie.
     Inna sprawa: w jaki sposób legenda o nim tutaj zawędrowała? Kiedy się pojawiła? Jeśli ktoś wie, bardzo proszę o wiadomość.  Bardzo, ale to bardzo proszę.